Kan een bedrijf een strafbaar feit plegen?

Een tijdje geleden is ABN AMRO met het OM een schikking overeengekomen van 480 miljoen euro (!). De reden? De bank heeft niet genoeg gedaan om witwassen te voorkomen. Nu hoor ik je denken: kan een bank dan een strafbaar feit plegen? Ik leg het je uit.

Uit artikel 51 Sr blijkt dat natuurlijke personen (jij en ik) en rechtspersonen (mijn bedrijf Meester Leonie Strafrechtadvocatuur) strafbare feiten kunnen plegen. Een bedrijf is niets meer en niets minder dan een juridische constructie, maar ook zo’n constructie kan dus worden vervolgd.

Er zijn twee concrete opties.

1️⃣Wanneer er sprake is van ‘functioneel daderschap’ is het bedrijf verantwoordelijk. Dus inderdaad, zonder dat de eigenaar van dat bedrijf of wie dan ook wordt vervolgd dan wel veroordeeld.

2️⃣Wanneer er sprake is van ‘feitelijk leidinggeven’ wordt – je verwacht het niet – de feitelijk leidinggevende (dus een natuurlijk persoon) vervolgd.

Of er sprake is van optie 1 of optie 2 is niet heel eenvoudig uit te leggen. Het gaat kortgezegd om de vraag of het strafbare feit ‘in de sfeer van’ het bedrijf heeft plaatsgevonden. Is dat het geval, dan is er sprake van optie 1. Google maar eens op IJzerdraad-criteria of Drijfmest-criteria als je hier meer over wil weten.

In het geval van ABN AMRO werden de strafbare feiten aan de organisatie als geheel toegerekend. Ook zijn er drie natuurlijke personen vermoedelijk als feitelijk leidinggevende betrokken geweest. Of zij vervolgd worden is nog niet duidelijk.

Wat voor straf kan een rechtspersoon dan krijgen? Je zult begrijpen dat een taakstraf of gevangenisstraf een beetje lastig wordt. Bedrijven raak je (dus) eigenlijk alleen (en ook het hardst) in hun portemonnee. Zij krijgen vaak een geldboete of het bedrijf wordt een tijd stilgelegd. Ook kan, net als bij ABN AMRO, de OvJ een transactie aanbieden. Zo wordt een rechtszaak vermeden. Uitspraken over rechtspersonen worden niet geanonimiseerd en dat kan weer veel reputatieschade toebrengen. Tenzij je natuurlijk ABN AMRO bent. Dan loopt het nieuws alsnog als een vuurtje.